Voldoende beweging verhoogt vaccinatiesucces bij infectieziekten tot 40%
Voldoende beweging verkleint de kans op sterfte door infectieziekten met 37%, zo blijkt uit een nieuwe wereldwijde studie van o.a. de Universiteit Gent. Regelmatig bewegen zou bovendien het effect van vaccinaties vergroten. Helaas bewegen we sinds de pandemie nog minder en zitten we nog meer, bevestigen recente cijfers. De onderzoekers van deze studie doen daarom een oproep aan alle overheden: “Maak van beweging nú een topprioriteit!”
We bewegen sinds COVID-19 net minder, ondanks berichtgeving in sommige media
Wetenschappers houden de vinger aan de pols over het beweeggedrag van de Vlamingen en volgt de voornaamste studies hierover op. Sommige media rapporteren dat we tijdens de pandemie meer zijn gaan wandelen en fietsen in de vrije tijd. Maar grote peilingen tijdens deze pandemie, zoals de COVID-19 gezondheidsenquête en de motivatiebarometer, bevestigen keer op keer dat het aandeel volwassenen dat voldoende beweegt, een stuk lager blijft dan voor de pandemie: 50% van de volwassenen in Vlaanderen bewoog in maart 2021 voldoende, volgens de meest recente COVID-19 gezondheidsenquête. Een percentage dat significant lager ligt dan in 2018 (56%).
Onder ‘voldoende bewegen’ wordt de gezondheidsaanbeveling verstaan van minstens 150 minuten per week matig intensief bewegen. De enquête hield dus niet enkel rekening met vrije tijd, maar ook met verplaatsingen en werk. Het werkelijke aandeel is waarschijnlijk nog lager dan 50%, omdat de enquête digitaal werd afgenomen. Dit in tegenstelling tot 2018, toen mensen ook telefonisch gecontacteerd werden.
Voor sedentair gedrag blijkt de impact van de pandemie nog problematischer. In maart 2021 was de gemiddelde zit- of rusttijd bij volwassenen 8,2 uur per dag. Dat is weliswaar minder dan in april 2020, toen de gemiddelde zit- of rusttijd 8,6 uur was, maar nog steeds hoger dan in de ‘normale tijden’ van 2018 (5,8 uur per dag).
Regelmatig bewegen kan sterfterisico door infectieziekten zoals COVID-19 verkleinen en vaccinatiesucces verhogen
Recent verschenen nieuwe straffe inzichten in de ‘systematische review’ onder leiding van Glasgow Caledonian University, mede uitgevoerd door o.a. de Universiteit Gent. Op basis van een synthese van 16,698 studies wereldwijd, stelt hoofdonderzoeker prof. Sebastien Chastin dat “regelmatig bewegen samengaat met 31% minder kans op infectieziekten zoals COVID-19, alsook met een kleiner risico op sterfte van 37% door de infectieziekten". De studie ging hierbij uit van de gezondheidsaanbeveling van 150 minuten beweging per week, die volgens Chastin een sterk positieve impact op ons immuunsysteem heeft: “Op basis van onze studie versterkt regelmatige beweging ook de eerste verdedigingslinie van ons immuunsysteem, dankzij meer antilichamen in het speeksel en een hogere concentratie van immuuncellen, nl. CD4 T-cellen”.
Even belangrijk is de positieve invloed van beweging op vaccinatiesucces. Personen die regelmatig bewegen, hadden een hogere concentratie van antilichamen in het bloed na een vaccinatie, in vergelijking met fysiek inactieve personen. Ook bij ouderen werd dit effect vastgesteld. De onderzoekers besluiten dat voldoende bewegen de effectiviteit van vaccinaties tegen infectieziekten kan verhogen met 20 tot 40%. Een kritische kanttekening hierbij: je zou al gedurende 20 weken vóór de vaccinatie regelmatig moeten bewegen. Deze bevinding is zeer actueel in het licht van de vaccinatiecampagnes tegen COVID-19. Niet enkel dit jaar, maar zeker ook de volgende jaren: er wachten ons nog vaccinatierondes.
Beperkingen van de studie zijn dat de effecten van regelmatig bewegen kunnen verschillen naargelang de soort infectieziekte, het type vaccin, en specifieke bevolkingsgroepen. Ook een volledig begrip van de gunstige effecten van beweging op infectieziekten via het immuunsysteem vraagt verder onderzoek.
Deze studie bevestigt de indicaties van een andere recente, Amerikaanse studie met bijna 49.000 volwassenen. In vergelijking met fysiek actieve COVID-19-patiënten, hadden besmette patiënten die al 2 jaar de beweegaanbeveling niet behaalden een significant grotere kans om in het ziekenhuis te belanden, op intensive care te liggen én te sterven door het virus.
Oproep aan politiek en overheid: Investeer nú volop in beweging
De conclusie van de onderzoekers van beide grootschalige studies klinkt unisono; “Beleidsmakers moeten nu prioriteit maken van veel meer bewegingspromotie en meer bewegingskansen voor iedereen. De studies geven sterke indicaties dat beweging onze weerstand tegen pandemieën vergroot en vaccinatiecampagnes versterkt.” Deze oproep sluit aan bij de eerdere preventieboodschap van Gezond Leven, die de beschermende kracht van beweging tegen COVID-19 in de kijker zet. De vele reacties op deze boodschap - op sociale media, van professionals, en in de media - wijzen op een grote publieke belangstelling. Gezond Leven en de Vlaamse expertengroep hebben bovendien de voordelen van bewegen voor ons immuunsysteem opgenomen in de nieuwe Vlaamse gezondheidsaanbevelingen van 2021.
Maar is er meer nodig, op 3 beleidsfronten van intersectorale samenwerking. Veilige versoepelingen in de coronastrategie die meer beweging(svrijheid) aanmoedigen moeten prioriteit krijgen, tijdens én na de pandemie. Ook extra investering in campagnes om de bevolking te informeren over de beschermende kracht van beweging is broodnodig, waarbij onderbouwde projecten zoals Bewegen Op Verwijzing, 10.000 stappen, Bike to Work, Week van de Valpreventie, … meer ondersteuning moeten krijgen. Een derde prio is een gezond omgevingsbeleid vanuit al onze overheden, waarbij een uitgebreid beweegaanbod en het ontwerp van onze publieke ruimte dagelijks bewegen veel makkelijker moet maken. Een drieluik dat dus niet enkel bewegingskansen in onze vrije tijd creëert, maar evenzeer meer actieve verplaatsingen, en meer bewegingskansen waar we wonen en (thuis)werken. Deze nieuwe studies zijn opnieuw een sterk signaal dat investeren in beweging loont voor onze gezondheid, voor ons zorgsysteem en voor een gezonde economie.
